Vừa qua các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long cảnh báo gặp nhiều bất lợi và khó khăn xảy ra trên đường xuất cá tra vào thì trường Mỹ. FDA (Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ) đã tăng tần suất kiểm tra những lô hàng cá tra nhập khẩu vào thị trường Mỹ.
Sẽ vừa mất thời gian, chi phí kiểm tra tăng lên và nếu kiểm tra không đạt hàng sẽ bị trả về phải tốn thêm chi phí vận chuyển, lo tái chế…
Còn nhiều khó khăn trong xuất khẩu cá tra sang MỹLỗi lo nhiễm chất cấm
Nhìn chung các lô hàng thủy sản xuất khẩu nếu gặp rủi ro trong quá trình kiểm tra về vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP) của nước sở tại nhập khẩu thì sẽ phát sinh rất nhiều vẫn đề. Giám đốc một DN xuất khẩu cá tra ở Cần Thơ nhận xét như vậy và thừa nhận có tới 20% các lô hàng nhập khẩu vào Mỹ bị kiểm tra. Lý do của họ đưa ra là trước đó đã phát hiện một số lô hàng có nhiễm chất cấm vượt quá mức cho phép. Mặc dù cho tới nay chưa hề có thông tin rõ ràng nào là có bao nhiêu lô hàng của mỗi DN nào bị phát hiện có nhiễm chất cấm. Vì vậy các DN ngành hàng cá tra dự cảm con đường xuất hàng cá tra qua Mỹ sẽ còn nhiều khó khăn và lắm gian nan.
Theo các DN xuất khẩu cá tra, chính vì dự liệu trước được khả năng xảy ra xuất khẩu cá tra vào Mỹ gặp nhiều khó khăn, Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn đã ban hành quy chế áp dụng chế độ kiểm tra, lấy mẫu kiểm nghiệm chứng nhận VSATTP đối với 100% lô hàng cá thuộc bộ silurifomes-catra xuất khẩu vào thị trường Mỹ, thời gian áp dụng từ ngày 17/04 đến 31/08/2017. Các chỉ tiêu kiểm nghiệm của Bộ NN-PTNT đưa ra cũng trùng với chỉ tiêu mà Mỹ đang áp dụng. Tất cả những chỉ tiêu được Bộ NN-PTNT ban hành đều có trong danh mục thuốc/hóa chất cấm (như Salmonella là vi khuẩn gây bệnh thương hàn, nhiễm trùng máu; Malachite Green còn có tên khác là Leuco malachite hay Crystal Violet/Leuco Crystal là hóa chất trị bệnh ký sinh trùng; Enrofloxacine, Cifrofloxacine và Nitrofurazone là kháng sinh trị bệnh do vi khuẩn gây ra).
Tuy nhiên chúng ta có thể nhận thấy lỗi lo của các DN xuất khẩu cá tra gần như soi vào quá trình sản xuất từ vùng nuôi. Nghi vấn truy xét bắt đầu từ môi trường nuôi do ô nhiễm nguồn nước cùng với chất lượng cá giống quá xấu khiến người nuôi cá phòng trị bệnh bằng cách tăng dùng thuốc kháng sinh. Song, đó là chuyện nếu có đã xảy ra từ những năm đầu với số hộ nuôi cá tra nhỏ lẻ còn chiếm số đông.
Trong khi thời gian gần đây, ông Nguyễn Ngọc Hải, thành viên nuôi cá tra của HTX Thới An, quận Ô Môn, Cần Thơ, là người có kinh nghiệm nhiều năm trong nghề nuôi cá tra nói: “Suốt 04 năm qua tôi cùng với một nhóm các hộ dân đã chuyển sang nuôi cá tra gia công cho Tập đoàn Sao Mai. Về nguồn thức ăn, thuốc thú y thủy sản phòng trị bệnh cho cá được bộ phận kỹ thuật của Tập đoàn này hướng dẫn đúng danh mục cho phép của Bộ NN-PTNT. Chúng tôi lo phòng bệnh chứ không dám tự tiện chữa trị bệnh. Đến khi nuôi cá đạt trọng lượng khoảng 700-800 g/con nhân viên công ty đến tiến hành lấy mẫu cá mang đi kiểm nghiệm xem có tồn dư các chất cấm hay không. Như vậy thì làm sao cá tra bị nhiễm chất cấm cho được”.
Rào cản tăng dần
Các DN xuất khẩu cá tra lý giải tình hình xuất khẩu cá tra vừa qua đã tăng cường mạnh mẽ trong những tháng đầu năm không chỉ do thị trường Trung Quốc hút hàng, dẫn đầu thị phần các nước mà các nhà nhập khẩu cá tra từ Mỹ cũng đẩy mạnh nhập hàng trước thời điểm tháng 09/2017, vì lo ngại Bộ Nông nghiệp Mỹ áp dụng Luật nông trại (Farm Bill) đối với cá tra của Việt Nam. Vì vậy nguồn cung cá tra nguyên liệu có lúc không đáp ứng nhu cầu chế biến xuất khẩu khiến cho cá nguyên liệu trong vùng tăng giá.
Thế nhưng diễn biến thực tại gần đây trái với dự đoán ban đầu, bởi việc tăng tần suất kiểm tra hàng hóa cá tra nhập vào thị trường Mỹ mới đây đã làm cho số lượng hàng cá tra nằm lưu kho chờ được kiểm tra tăng cao, còn hàng được thông quan vào Mỹ thực tế lại giảm. Mặt khác dù Mỹ có cấp phép cho hơn 40 DN xuất khẩu cá tra vào Mỹ, thực tế chỉ có chừng 04 DN xuất hàng nhờ có được mức thuế xuất thấp.
Sau khi còn lại số rất ít DN qua được rào cản thuế quan, các DN xuất khẩu cá tra từng tiên liệu việc tăng mức kiểm tra ATVSTP cá tra vào thị trường Mỹ chẳng khác nào dựng rào cản kỹ thuật cho bước tiếp theo. Và nếu tới đây Bộ Nông nghiệp Mỹ áp dụng việc triển khai chương trình giám sát cá da trơn theo quy định của bộ Luật nông trại (Farm Bill) sẽ thành rào cản gắt gao hơn. Bên cạnh các điều kiện quy định trước đây của FDA, các DN xuất khẩu cá tra phải đáp ứng đủ các tiêu chuẩn tương đồng giữa cá tra Việt Nam với cá da trơn Mỹ từ con giống, thức ăn, nuôi trồng, vận chuyển, chế biến, ATTP… nghĩa là rào cản kỹ thuật này sẽ càng bị siết chặt kiểm soát gắt gao cá tra đến thị trường Mỹ.