Theo quy định của Luật Đầu tư năm 2014, hiện tại Việt Nam chúng ta có 243 ngành, nghề kinh doanh có điều kiện. Tuy nhiên, trên thực tế, bên cạnh đó vẫn còn có hàng nghìn điều kiện kinh doanh dưới dạng “con”, “cháu”, tạo ra rào cản pháp luật đối với các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, khiến cho quá trình cải thiện môi trường kinh doanh chưa được đúng với kỳ vọng.
Doanh nghiệp mất cơ hội
Bà Cao Minh Trúc, Công ty Cổ phần đầu tư phát triển và xây dựng Thành Đô cho biết, có rất nhiều các điều kiện và tiêu chuẩn kỹ thuật được đặt ra trong lĩnh vực du lịch rất vô lý. Ví dụ, như việc để được thực hiện cấp giấy phép tiêu chuẩn 05 sao thì bắt buộc phải có sân tennis, spa… khiến doanh nghiệp phải bỏ ra hàng trăm triệu đồng để có thể đáp ứng yêu cầu mà hiệu quả sử dụng rất thấp, và ngần như không sử dụng đến.
“Tôi không hiểu tại sao lại quy định một cách cứng nhắc như vậy, khi mà bên cạnh đó chúng tôi có 02 sân golf, sân tennis xây dựng lên không có người sử dụng, nhiều khách sạn phải xây sân tennis để có thể đáp ứng được yêu cầu rồi lại phải đập bỏ vì để duy trì vừa tốn diện tích, vừa gây lãng phí vì không có người sử dụng”, bà Trúc cho hay.
Cùng với đó, trong quy định của Việt Nam không có ngành, nghề kinh doanh Spa, chỉ có ngành, nghề kinh doanh xoa bóp. Doanh nghiệp của bà Trúc đã phải thuê các chuyên gia nước ngoài với đầy đủ chứng chỉ, bằng cấp về spa nhưng để hoạt động ở Việt Nam vẫn phải đi học một lớp nghiệp vụ 03 tháng mới được cấp phép hoạt động.
Đó còn chưa kể đến việc hàng rào kỹ thuật và giấy phép con rất “khủng khiếp”, để được cấp phép đạt tiêu chuẩn 05 sao, doanh nghiệp buộc phải đi xin tới 03 loại giấy phép con gồm: ngành, nghề kinh doanh đặc biệt, giấy đủ điều kiện an ninh trật tự trong spa và giấy phép cho hoạt động lưu trú.
Cũng rơi vào tình trạng “dở khóc dở cười” với điều kiện kinh doanh, ông Nguyễn Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH Thiên Phúc An cho biết, công ty ông là một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nhập khẩu và kinh doanh ô tô. Đây lĩnh vực nằm trong danh mục ngành,nghề kinh doanh có điều kiện. Hiện các doanh nghiệp đang hoạt động trong lĩnh vực này gặp rất nhiều khó khăn do vướng mắc về các yêu cầu của điều kiện kinh doanh ngày càng khắt khe.
Ông Tuấn cho biết, khi có thông tin sửa đổi Thông tư số 20 về điều kiện nhập khẩu và kinh doanh ô tô cách nay 01 năm, nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ đã kỳ vọng sẽ có thêm nhiều cơ hội hơn để tham gia thị trường. Tuy nhiên, thực tế lại không được như vậy.
“Theo dự thảo mới này, yêu cầu các hãng xe buộc phải xác nhận cho các cơ sở được cam kết bảo hành, bảo dưỡng, triệu hồi của hãng…đã kiến cho các doanh nghiệp trong nước mất cơ hội tham gia vào thị trường này. Các doanh nghiệp như chúng tôi có thể đáp ứng được các điều kiện của nhà nước nhưng không đáp ứng được điều kiện do nhà sản xuất đặt ra thì cũng “chết”. Thị trường ô tô Việt Nam sẽ nằm hoàn toàn trong tay các hãng xe nước ngoài được độc quyền nhập khẩu và người tiêu dùng sẽ phải chịu hậu quả đầu tiên”, ông Tuấn cho biết.
Nhiều điều kiện kinh doanh “ẩn mình”
Theo ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng Ban pháp chế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) , điều kiện kinh doanh ngày càng “tinh vi”. Bởi vì có rất nhiều các quy định bất hợp lý “ẩn mình” trong các văn bản pháp luật khác nhau đang trực tiếp hoặc gián tiếp cản trở hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Ví dụ, như nhiều ngành, nghề kinh doanh không cần giấy phép nhưng lại phải có thông báo giá; chứng chỉ giấy xét nghiệm, giấy ủy quyền, dán tem cho sản phẩm…
Ông Đậu Anh Tuấn cho rằng sở dĩ có tình trạng như vậy là do thói quen quản lý còn lạc hậu, có rất nhiều cơ quan quản lý nhà nước muốn đặt ra giấy phép để dễ dàng trong việc quản lý của riêng mình. Cùng với đó, có bóng dáng của lợi ích tư, bởi đằng sau điều kiện kinh doanh là những trung tâm xét nghiệm, những nơi được cấp phép, chứng chỉ… để thu phí.
“Chính vì những quy định kinh doanh bất hợp lý như vậy nên đã có nhiều doanh nghiệp lựa chọn cách thành lập doanh nghiệp kinh doanh ở nước ngoài để rồi quay trở lại Việt Nam hoạt động nhằm “lách luật” quy định của Việt Nam”, ông Tuấn cho biết.
Còn theo ông Đặng Quang Vinh, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (Ciem), danh sách 243 ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện là quá rộng và vẫn chung chung, bởi có những ngành, nghề chưa được xác định cụ thể và thế nào là ảnh hưởng cộng đồng sức khỏe, an ninh quốc gia.
Vì vậy, khi xác định các ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện cần phải được nghiên cứu đánh giá tác động các đối tượng có liên quan, đồng thời phải thực hiện rà soát các quy định về điều kiện kinh doanh bị biến tướng, nằm trong các tiêu chuẩn, quy chuẩn.
Theo ông Lê Xuân Hiền, thành viên tổ công tác thi hành Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư cho rằng, bên cạnh việc chỉ ra những điều kiện kinh doanh bất hợp lý, cần xem xét việc công bố, công khai các điều kiện kinh doanh khác đã được thực hiện như thế nào.
“Doanh nghiệp kêu ca nhiều về các điều kiện kinh doanh bất hợp lý đã đành nhưng còn khổ hơn về việc không nắm được hết để tuân thủ từng điều kiện kinh doanh, từ bước nào đến bước nào, chúng ta có thể hình dung cả một quy trình để tiến hành kinh doanh được chứ không phải là các điều kiện kinh doanh lẻ tẻ ở mỗi chỗ – mỗi ngành một ít, không có sự lắp ghép với nhau, làm khó, cản trở làm khổ doanh nghiệp phát triển. Điều này đồng nghĩa với việc chi phí tăng rất cao, đi liền với nhũng nhiễu làm khó là có thật chứ không phải nguy cơ…”, ông Hiền nhấn mạnh.