Những năm qua, hàng chục dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đổ vào Việt Nam, giải quyết việc làm cho nhiều lao động, góp phần tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, có thực trạng địa phương đua nhau, trao ưu đãi quá nhiều để thu hút đầu tư. Khi đó, doanh nghiệp tận hưởng ưu đãi, không chuyển giao công nghệ.
Dự án mở rộng đầu tư thêm 2,5 tỷ USD của Công ty Trách nhiệm hữu hạn Samsung Display Việt Nam đã được điều chỉnh giấy chứng nhận đầu tư vào tháng 2 năm 2017 vừa qua. Chính phủ cũng đồng ý chủ trương hỗ trợ ưu đãi từ doanh nghiệp sản xuất sản phẩm công nghệ cao sang doanh nghiệp có vốn đầu tư lớn. Được dự kiến, khi bắt đầu giai đoạn đi vào hoạt động, dự án này sẽ dần dần nâng công suất từ 180 triệu sản phẩm lên 220 triệu sản phẩm trong một năm. Vào năm 2016, doanh thu của Samsung Việt Nam đã đạt 46,3 tỷ USD, xuất khẩu 39,9 tỷ USD, chiếm tới 22,7% kim ngạch xuất khẩu cả nước. Trước thời điểm đó, Samsung cũng đã cam kết đầu tư 14,8 tỷ USD vào Việt Nam, đến nay đã giải ngân được 10,1 tỷ USD. Số nhân công lên tới 140 nghìn người (trong đó chỉ có khoảng 190 đặc phái viên là chuyên gia, kỹ sư đến từ Hàn Quốc).
Theo chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh, sự hiện diện của những nhà đầu tư nước ngoài là các tập đoàn lớn như Samsung, LG… đã là những bằng chứng để chứng tỏ Việt Nam là điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư từ nước ngoài. Dù có nhiều lợi thế (chẳng hạn như có nguồn lao động giá rẻ, dồi dào, chi phí thấp và môi trường kinh doanh ngày càng được cải thiện) nhưng hiệu quả kết nối giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp Việt Nam từ các dự án tỷ USD hiện vẫn chưa được nhiều.
“Các địa phương thi nhau đưa nhiều ra ưu đãi, thậm chí tự nguyện miễn giảm thuế hơn cả quy định trong Luật Đầu tư để chào mời nhà đầu tư rót vốn. Chúng ta đã qua thời kỳ bằng mọi cách thu hút đầu tư, cần sửa các quy định trong luật để lựa chọn nhà đầu tư phù hợp”, ông Doanh nói.
Như trường hợp Thuế thu nhập doanh nghiệp, Samsung được miễn 4 năm và giảm 90% trong 9 năm tiếp theo. Thêm vào đó, tỉnh Thái Nguyên cũng đã tiếp tục có chính sách giảm 50% thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp trong 3 năm kế tiếp (sau khi hết thời hạn miễn giảm của Luật thuế thu nhập doanh nghiệp). Về vấn đề tiền thuê cơ sở hạ tầng, Samsung được hỗ trợ 50% tiền thuê hạ tầng trên tổng diện tích tối đa 100 hecta.
Trước đó, vào năm 2009, Dự án Cty Trách nhiệm hữu hạn thành phố mới Nhơn Trạch do nhà đầu tư Berjaya được tư vấn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam với các ưu đãi về miễn giảm thuế thuê đất,… Nhưng sau 5 năm sau đó, vì chậm tiến độ nên ủy ban nhân dân của tỉnh Đồng Nai đã thu hồi giấy chứng nhận đầu tư của dự án này.